شیب بندی طبقات و بام

در مناطقی مانند تهران که بارندگی زیاد نباشد، پشت بام اکثر ساختمان ­ها به صورت مسطح یا صاف، در یک تراز اجرا می­شود. در این دسته ساختمان­ ها نیاز به اجرای شیب بندی بام، جهت زهکشی بهتر و تخلیه سریع­تر آبی که بر اثر بارندگی یا شست­وشو در کف بام جمع شده می­ باشد. شیب بندی برای برخی فضاهای داخلی ساختمان نظیر سرویس بهداشتی، حمام، آشپزخانه و دیگر فضاها مانند کف حیاط و کف پارکینگ نیز اجرا می ­گردد. شیب بندی کف پارینگ و شیب بندی کف حیاط نیز هنگامی که از بتن، موزاییک یا سنگ برای فرش کردن آن استفاده شود مشابه کف سازی بام است.

پس از اجرای سقف اصلی ساختمان و تعیین محل آبرو در کف بام، جهت جلوگیری از مسدود شدن مسیر عبور آب از کف خواب یا کف شور مناسب استفاده می­شود. کف خواب ورقی گالوانیزه­ (ضد زنگ) است که برای جلوگیری از نفوذ رطوبت بین دو لایه قیرگونی در محل آبراه قرار می­گیرد. شیب بام با توجه به تعداد کف خواب هایی که برای پشت بام در نظر گرفته شده تعیین می­ گردد. این تعداد برای بام های مسطح به ازای هر 75 مترمربع یک عدد ناودان به قطر 4 اینچ یا 10 سانتیمتر می­ باشد. هم­چنین به فاصله افقی از دیوار محافظ جان بام تا محل کف خواب، بازوی کشش گفته می ­شود و نباید از 7 متر بیشتر باشد زیرا بار مرده سقف سنگین می­ شود. در نظر داشته باشید که تعیین دقیق­تر محل زهکشی با توجه به پلان بام، نحوه جاگذاری لوله های آب باران به گونه­ای که در حد امکان مستقیم باشند و آب را بدون آسیب زدن به نما یا سایر فضاهای داخلی سریعتر، در داخل محوطه­ ی ساختمان تخلیه کنند بستگی دارد. با توجه به آنکه گازهای موجود در لوله های فاضلاب برای پیدا کردن راه خروجی به سمت بالا حرکت می­ کنند، باید لوله آب باران از لوله های فاضلاب جدا باشد تا مانع عبور آب باران به سمت پایین نشود.

تعیین محل برای عبور لوله آب باران یا ناودانی و نصب کف خواب باید به گونه ­ای باشد که فاصله آن نقطه، از سایر نقاط آبگیر آن کف خواب تقریباً به یک اندازه باشد. اگر امکان عبور لوله آب باران در قسمت­ های میانی ساختمان وجود داشته باشد کف خواب در وسط بام قرار می­ گیرد و آب باران توسط لوله قائم از قسمت داکت سرویس­ها، کنار ستون­ها، دیوارهای میانی یا کمدها عبورکرده و در پایین ­ترین تراز، با طی کمترین مسیر افقی به سمت چاه فاضلاب هدایت می­شود. اگر عبور لوله آب باران از قسمت­های میانی ساختمان به علت وجود اتاق­ ها و سالن ­ها امکان­ پذیر نباشد آن را در گوشه­ های بام، در محل مناسب قرار می­ دهند و شیب بندی به سمت کنج ­های ساختمان اجرا می­ شود.

شیب در بام های مسطح جهت هدایت آب حداقل 1 و حداکثر 3 درصد می ­باشد. بدیهی است هرچه میزان بارندگی منطقه بیشتر باشد مقدار شیب انتخاب شده نیز به مقدار حداکثر نزدیک­تر می­ شود. بیشتر شدن شیب از مقدار حداکثر، سبب افزایش مصالح مصرفی شده و امکان اجرای صحیح کف سازی و لذا راه رفتن بر سطح بام را با مشکل مواجه می­ کند. ارتفاع شیب بندی با طول شیب متناسب است. برای محاسبه ارتفاع شیب هر نقطه از بام، ابتدا فاصله افقی آن نقطه از محل کف خواب را که پیش از این بازوی کشش معرفی کردیم به وسیله متر بدست آورده، شیب بام را با توجه به بارندگی منطقه انتخاب کرده و از حاصل ­ضرب این دو عدد ارتفاع آن نقطه به ­دست می­آید. به طورمثال اگر فاصله گوشه بام تا محل زهکشی برابر 5 متر باشد و شیب بام را 2 درصد در نظر بگریم، ارتفاع گوشه بام از تراز کف خواب 10 سانتیمتر بالاتر خواهد بود. در واقع تراز یا کد ارتفاعی گوشه بام در پایان شیب بندی 10 سانتیمتر بیشتر از تراز ارتفاعی کف بام خواهد بود.

اجرای شیب بندی به کمک نوارهای باریک بتنی به ضخامت تقریبی 10 سانتیمتر که کُرُم نامیده می­شوند اجرا می­گردد. با توجه به رایج­تر بودن نوشتار کروم نسبت به کُرُم، از این پس از واژه کروم استفاده می­ کنیم. کروم ها از محل کف خواب با ضخامت حداقل شروع و به انتهای گوشه بخش آبگیر آن کف خواب با ضخامت بیشتر ختم شده و کف پشت بام را به بخش­های کوچکتری تقسیم می­ کنند، به اجرای این کار کروم بندی می­ گویند.

طریقه کروم بندی کف به این شکل است که ابتدا نقاط گوشه بام و بر حسب فاصله بین گوشه ­ها، نقاطی بین آن­ها را انتخاب می­ کنند. از این نقاط به محل ناودان توسط ریسمان کار، ریسمان­ کشی می­ کنند. ریسمان کشی به گونه­ ای است که تراز یک سر ریسمان توسط آجر به اندازه ارتقاع شیب که در مثال بالا 10 سانتیمتر بود بالاتر از تراز کف بام ثابت می ­شود. سپس زیر ریسمان را با ملاتی از ماسه و سیمان به ضخامت تقریبی 10 سانتیمتر پر می­ کنند. بدیهی است که هرچه از گوشه بام به سمت محل ناودان نزدیک­تر می­ شویم از ضخامت ملات کاسته می­ شود. هنگامی که کروم بندی برای تمام نقاط در نظر گرفته شده انجام شد، فضای خالی بین کروم ها را با مصالح سبک نظیر پوکه معدنی یا بتن سبک پر می­ کنند. با توجه به اینکه ارتفاع کروم ها از محل کف خواب تا نقاط انتهایی بام تغییر می­ کنند مصالح پرکننده نیز باید از این تغییر ارتفاع تبعیت کنند که برای انجام این کار از شمشه استفاده می ­شود. شمشه روی دو کرومی که قرار است بین آن­ها پر شود گذاشته شده و در طول حرکت می­ کند تا ضخامت مصالح پرکننده از کروم ها بیشتر نشود. پس از اتمام شیب بندی، سطح بام توسط عایق رطوبتی نظیر ایزوگام یا قیرگونی پوشیده شده و سپس با موزاییک یا آسفالت فرش می­ شود.

تمام مواردی که در بالا شرح داده شد در پلان بام قابل مشاهده است. پلان بام برش افقی فرضی از ساختمان است که در آن شکل و ابعاد بام، دیوارهای خارجی، خط مسیر شیب بندی بام به طرف آبرو، تعداد و محل آبرو­ها، خرپشته، کد ارتفاعی نقاط مختلف و همچنین فضاهایی که به عنوان نورگیر، داکت تهویه و دودکش­ها از قسمت­های مختلف بام بیرون آمده مشخص شده است. در این نقشه ­ها محل آبرو توسط یک دایره کوچک به قطر 10 سانتیمتر نمایش داده می ­شود. علامت شیب، فلشی است که جهت حرکت جریان آب را از گوشه­ های بام تا محل آبرو نشان می ­دهد. درصد شیب را نیز بر روی فلش حرکت جریان آب مشخص می­ کنند. کد یا رقوم ارتفاعی درج شده در نقشه­ ها کف تمام شده بام را مدنظر دارند. لذا رقوم گوشه­ های بام با محاسبه ارتفاع شیب لحاظ شده و تراز محل آبرو کد ارتفاعی کف پشت بام است.